Modern dünyanın en çok kullanılan araçları olan bilgisayar, tablet ve akıllı cep telefonlarında bulunan işletim sistemi, cihazlar üretildikten sonra yüklenir ve kullanıcının isteğine göre silinip yeniden yüklenebilir ya da bir başka işletim sistemiyle değiştirilebilir. Kullanıcı ve bilgisayar arasında köprü görevi üstlenen sistem, farklı çeşitlere ayrılır.
İşletim Sistemi Nedir?
İşletim sistemi, bilgisayardaki tüm donanımları ve yazılımları yöneten birincil yazılımdır. Bilgisayarın donanımıyla arayüz oluşturur ve uygulamaların kullanabileceği hizmetler sunar. Her bilgisayarın Chrome, MS Word ya da oyunlar gibi uygulamaların çalışacağı ve görevini gerçekleştireceği ortama ihtiyacı vardır. Bu ortamı sağlayan işletim sistemi olmaksızın herhangi bir bilgisayar veya mobil cihazın kullanılması mümkün değildir.
Bilgisayarın çalışabilmesi için tüm ihtiyaçları bir arada tutan temel yazılım seti olarak da tanımlanabilen işletim sistemleri aygıtın donanımı ile iletişim kurar. İşletim sistemleri, bilgisayar donanımlarıyla iletişim kurmak için donanım üreticileri tarafından tasarlanan aygıt sürücülerini kullanır.
İşletim sistemi, donanım sürücülerini arabirim olarak kullanır ve çalıştırdığınız uygulamalarla donanım arasında yer alır. Örneğin herhangi bir uygulamadan bir çıktı almak istediniz, bu görevi üstlenerek doğru sinyalleri göndermek için yazıcının sürücülerini kullanır ve talimatları yazıcıya gönderir. Yazdırılan uygulamanın, hangi yazıcıya sahip olduğunuzu veya yazıcının nasıl çalıştığını anlaması gerekmez.
İşletim sistemi aynı zamanda çoklu görevleri yürütür, donanım kaynaklarını birden fazla çalışan program arasında paylaştırır. Hangi işlemlerin çalışacağını kontrol eder, birden fazla işlemciye veya çekirdeğe sahip bilgisayarınız varsa işlemlerinizi farklı işlemciler arasına ayırarak birden çok işlemin paralel çalışabilmesini sağlar. Aynı zamanda uygulamalar çalışırken sistemin dâhili belleğini yönetebilmek için bellek ayırır.
Sunucu İşletim Sistemleri Nelerdir?
Bilgisayarınızın işletim sistemi (Operating Sistem), bilgisayardaki tüm yazılım ve donanımı yönetir. Çoğu zaman, aynı anda çalışan birkaç farklı bilgisayar programı vardır ve bunların hepsi bilgisayarınızın merkezi işlem birimine (CPU), belleğe ve depolamaya erişmelidir. İşletim sistemi, her programın ihtiyaç duyduğu şeyi almasını sağlamak için tüm bunları koordine eder.
Birden fazla bilgisayarın kaynakların paylaşılması amacıyla birbirine bağlandığı sisteme network denir. Bu ağ sistemini yöneten bilgisayarlara sunucu ve sunucu üzerinde çalışan, aynı zamanda da tüm ağı yönetebilme kapasitesine sahip işletim sistemine ise Network İşletim Sistemi (NOS: Network Operating System) denir.
Bilgi işlem uzmanlarına altyapı üzerinde maksimum kontrol gücü sağlayan sunucu işletim sistemleri aynı zamanda yüksek düzeyde kullanılabilirlik sunar. Sahip olduğu idari araçlar sayesinde pek çok görevin otomatik bir şekilde yapılabilmesini destekleyerek hem işletmenin maliyetini düşürür hem de işletmeye güçlü ve güvenli bir sunucu ortamı sağlar.
İşletim sistemleri genellikle satın aldığınız herhangi bir bilgisayara önceden yüklenmiş olarak gelir. Çoğu kişi bilgisayarlarıyla birlikte gelen işletim sistemini kullanır, ancak işletim sistemlerini yükseltmek veya değiştirmek mümkündür. Kişisel bilgisayarlar için Microsoft Windows, macOS ve Linux işletim sistemleri; en yaygın kullanılan ürünlerdir.
İşletim sistemleri grafik kullanıcı arabirimi veya grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI) kullanır. GUI; simgelere, düğmelere ve menülere tıklamak için farenizi kullanmanıza olanak tanır; her şey grafik ve metin kombinasyonu şeklinde ekranda açıkça görüntülenir. Her işletim sisteminin arayüzü farklı bir görünüme sahiptir ve farklı bir işletim sistemine geçerseniz ilk başta tanıdık gelmeyebilir.
Telefon İşletim Sistemleri Nelerdir?
Linux veya Windows işletim sisteminin masaüstü veya dizüstü bilgisayarınızı kontrol etmesi gibi, mobil işletim sistemi de diğer programların mobil cihazlarda çalışabileceği yazılım platformudur. Özellikle cep telefonları, akıllı telefonlar, tablet bilgisayarlar ve diğer taşınabilir aygıtlar gibi mobil aygıtlarda çalışacak şekilde tasarlanmış bir işletim sistemidir.
Telefonunuzdaki işletim sistemi, cihazınızdaki işlevleri ve özellikleri belirlemekten sorumludur. Aynı zamanda cihazınızda hangi üçüncü taraf uygulamalarının (mobil uygulamalar) kullanılabileceğini de belirler.
Bir mobil cihaz satın aldığınızda üretici, söz konusu cihazın işletim sistemini de seçmiş olacaktır. Genellikle, kullanmak istediğiniz mobil uygulamalarla uyumluluk ve destek sağlamak için bir cihaz satın almadan önce mobil işletim sistemi hakkında bilgi edinmeniz gerekir. İşte en popüler telefon işletim sistemleri;
-
Android İşletim Sistemi
Android mobil işletim sistemi, Google arama motoruna ait bir işletim sistemidir. Ara katman yazılımı ve akıllı telefonlar da dâhil olmak üzere mobil cihazlarda kullanım için önemli uygulamaları içeren açık ve ücretsiz yazılım yığınıdır. Açık kaynaklı Android mobil işletim sistemi, Linux tabanlıdır.
-
Bada
Bada, ilk kez 2010 yılında piyasaya sürülen tescilli Samsung mobil işletim sistemidir. Samsung Wave, mobil işletim sistemini kullanan ilk akıllı telefondur. Çok noktalı dokunma, 3D grafikler, uygulama indirme ve yükleme gibi mobil özellikler sunar.
-
BlackBerry OS
BlackBerry OS, Research In Motion tarafından şirketin popüler BlackBerry cihazlarında kullanılan tescilli mobil işletim sistemidir. Enterprise Server ile birlikte kullanıldığında Microsoft Exchange, Lotus Domino, Novell GroupWise ve diğer iş yazılımlarıyla senkronize çalışır.
-
iOS İşletim Sistemi
iPhone cihazlarında kullanılmak üzere geliştirilen mobil işletim sistemi iOS olarak adlandırılır. iPhone, iPad, iPad 2 ve iPod Touch gibi bir dizi Apple cihazında desteklenir. iOS mobil işletim sistemi, yalnızca Apple’ın kendi ürettiği cihazlarda kullanılabilir.
Windows Nedir?
Windows, bir bilgisayarı kontrol eden işletim sistemi (OS) olarak bilinen bir program koleksiyonudur. İlk kez Microsoft tarafından Kasım 1985’te üretilen Windows işletim sistemi, çoğu bilgisayara önceden yüklenmiş olarak gelir, bu da onu dünyanın en popüler işletim sistemi haline getirir. Windows Server, Microsoft’un ürettiği işletim sistemlerinin genel adıdır.
Windows VPS işletim sisteminin temel avantajları ve özellikleri;
- VPS işletim sistemi, kullanıcının bilgisayarla klavye, fare, mikrofon gibi donanımlar aracılığıyla etkileşime girmesini sağlar. Verilerin depolanmasını ve web kameraları, tarayıcılar, yazıcılar gibi bilgisayara bağlı donanımları kontrol eder.
- Programları açmaya ve kapatmaya yardımcı olur (kelime işlemciler, oyunlar, fotoğraf editörleri vb.) ve çalışmalarına izin vermek için onlara bilgisayarın belleğinin bir bölümünü verir. Farklı kullanıcıların sahip olduğu bir bilgisayara erişimi ve bilgisayarın güvenliğini denetler.
- Hatalar ve kullanıcı talimatları ile ilgilenir ve basit hata mesajları verir. Kullanıcının bilgisayarda aynı anda birkaç şey yapmasına izin vererek çoklu görevi destekler.
Linux Nedir?
Linux, en çok kullanılan işletim sistemlerinden biridir. Açık kaynak kodlu olarak bilinen Linux, bir bilgisayardaki diğer tüm yazılımların altında yer alan, bu programlardan istek alan ve bu istekleri bilgisayarın donanımına aktaran bir yazılımdır.
Linux birçok yönden Windows, macOS (eski adıyla OS X) veya iOS gibi daha önce kullanmış olabileceğiniz diğer işletim sistemlerine benzer. Diğer işletim sistemleri gibi, Linux da grafik bir arayüze ve kelime işlemcileri, fotoğraf editörleri, video editörleri ve benzeri alıştığınız aynı yazılım türlerine sahiptir.
Linux işletim sistemini diğer işletim sistemlerinden farklı kılan birkaç özellik bulunur. Birincisi ve belki de en önemlisi, Linux açık kaynaklı yazılımdır. Linux oluşturmak için kullanılan kod ücretsizdir ve herkesin katkıda bulunması için görüntülenebilir, düzenlenebilir.
Linux işletim sisteminin temel parçaları genellikle yaygın olmasına rağmen, farklı yazılım seçenekleri içeren birçok Linux dağıtımı olduğundan farklıdır. Bu özellik, Linux’u çok büyük oranda özelleştirilebilir hale getirir. Sadece kelime işlemciler ve web tarayıcıları gibi uygulamalar değiştirilemez.